Zajedno sa parlamentarnim izborima 24. aprila održaće se i redovni izbori u 15 gradskih opština u gradu Beogradu i vanredni izbori u GO Zemun i Voždovac čiji su predsednici podneli ostavke u toku prethodnog meseca da bi se istog dana glasalo i u tim gradskim opštinama. Istovremeno održavanje parlamentarnih i lokalnih izbora (izbori za gradske opštine) će doneti efekat veće izlaznosti na izbore na nivou gradskih opština. To je više nego jasno ukoliko se pogleda izlaznost na izborima za gradske opštine kada su oni održavani odvojeno od republičkih (primeri GO Zemun i GO Voždovac):
| 2009 | 2013 | |
| Zemun | 35,75% | 32,5% |
| Voždovac | 35,05 | 36% |
Osim pozitivnog efekta na izlaznost birača, čime se bar posredno daje veći legitimitet izabranim predstavnicima u gradskim opštinama i ušteda u budžetima, istovremeno održavanje parlamentarnih i lokalnih izbora je duboko pogrešno sa više strana.
Međutim, poenta ovog teksta nije u izlaznosti birača i spajanju parlamentarnih i lokalnih izbora, već sam kontekst izbora na nivou gradskih opština u Beogradu. Da se podsetimo, gradske opštine nisu jedinice lokalne samouprave. Grad Beograd ima 17 gradskih opština koje osniva Grad i koje vrše poslove iz nadležnosti Grada prema Statutu. Više puta sam pisao o tome da su gradske opštine kakve postoje danas u Beogradu potpuno nefunkcionalne, odnosno da je grad Beograd i dalje više nego centralizovan (videti tekstove: ovde i ovde) kada se radi o nadležnostima i poslovima koje obavlja. Sa druge strane, grad je politički decentralizovan (decentralizacija odlučivanja) kroz postojanje gradskih opština koje imaju svoje izbore, političke predstavnike i svoje izvršne vlasti. O efektima decentralizacije odlučivanja sam takođe pisao više puta i jasno je da ona ne služi svojoj svrsi. Iako bi trebalo da građani makar na nivou svojih gradskih opština budu predstavljeni u institucijama gradskih opština, da postoji veza između građana i odbornika, građana i predsednika opština ona ne postoji. Istraživanja sprovedena 2014. i 2015. godine su to nedvosmisleno pokazala (Videti: Stojanović; Jović, 2014; Stojanović, 2014a; Stojanović, 2016). Dovoljno je videti rezultate istraživanja i reći da građani u beogradskim gradskim opštinama većinski ne znaju ni kako im se zove predsednik opštine, kao i da su daleko manje zainteresovani za politiku u svojim gradskim opštinama nego za republičku politiku.
Kada govorimo o izborima u gradskim opštinama u Beogradu potrebno je da znamo dve stvari:
- Vladajuća (na nivou republike i na nivou grada) Srpska napredna stranka je u izbornim kampanjama na oba nivoa u 2014. godini obećala decentralizaciju Beograda. „Najavili su izmenu Statuta grada Beograda kojim bi više novca ostajalo gradskim opštinama, a da bi se to postiglo oni su najavili izmenu paketa zakona poput Zakona o planiranju i izgradnji, Zakona o javnim preduzećima, Zakona o gradu Beogradu i pre svega Zakona o lokalnoj samoupravi ne bi li gradske opštine dobile status jedinica lokalne samouprave“ (Stojanović, 2014b: 184). Gradska vlast na čelu sa gradonačelnikom Sinišom Malim i gradskim menadžerom Goranom Vesićem je najavila i radila na izradi izmena Zakona o glavnom gradu (koji je predat nadležnom Ministarstvu za državnu upravu i lokalnu samoupravu -link). Kao što se vidi iz linkovanih vesti – na novom zakonu se radilo u maju i junu, predlog je predat ministarstvu u julu. Bez javne rasprave, bez konsultacija sa građanima i stručnjacima. Kao što vidimo iz vesti, gradski menadžer je najavio usvajanje zakona i izradu novog Statuta grada Beograda najkasnije do novembra meseca. Zakon do danas nije bio na dnevnom redu Narodne skupštine. A nas za 43 dana očekuju izbori u svim gradskim opštinama.
- Nakon što sam čuo za najavu da će se menjati Zakon o glavnom gradu ispred profesionalnog udruženja Grupa za analizu i kreiranje javnih politika sam izradio predlog javne politike za reformu političkih institucija u gradu Beogradu i u gradskim opštinama kako bi se rešili svi problemi utvrđeni i dokazani u istraživanjima 2014. i 2015. godine. (Predlog javne politike pogledajte ovde, a sažetak ovde. Ovde su prikazani svi ključni rezultati dobijeni u istraživanjima. Medijsko predstavljanje politike možete videti ovde). Ključni problemi u funkcionisanju grada Beograda i gradskih opština jesu potpuna nepersonalizovanost gradske/opštinske politike (odsustvo bilo kakve političke predstavljenosti građana – veze između građana i izabranih predstavnika), odsustvo učešća građana i dominacija političkih partija i njenih lidera.
Nijedan od predloga nije naišao na odobrenje onih koji su o tome odlučivali. Mada, s obzirom da i pored najava i obećanja nije izmenjen nijedan zakon koji se tiče gradskih opština, kada danas posmatramo sve – nije tako mnogo ni bitno. Ključna stvar je što smo došli do redovnih izbora na nivou gradskih opština, a da ništa nije promenjeno.
Hronološki gledano:
- U izbornoj kampanji 2014. SNS je najavio izmene zakona (o glavnom gradu, o lokalnoj samoupravi, itd.) sa ciljem da gradske opštine dobiju status jedinica lokalne samouprave i da se poslovi grada Beograda decentralizuju.
- U maju i junu 2015. godine je gradski menadžer radio (samo) na predlogu izmena Zakona o glavnom gradu.
- U julu 2015. godine je predlog izmena Zakona o glavnom gradu predat nadležnom ministarstvu i najavljene su izmene zakona i Statuta grada Beograda za novembar 2015. godine. Ove izmene nisu podrazumevale izmenu institucija o izboru odbornika i predsednika gradske opština.
- Mart je mesec 2016. godine, izbori u svim gradskim opštinama će se održati 24. aprila.
- Građani će glasati na izborima na nivou gradskih opština u nepromenjenim okolnostima. Nisu izmenjeni ni Zakon o glavnom gradu, ni Zakon o lokalnoj samoupravi, ni Statut grada Beograda. Gradske opštine nisu dobile status jedinica lokalne samouprave. Građani će glasati za partijske liste, bez ikakve personalizacije izbora.
- Nakon izbora, politika na nivou gradskih opština će ostati duboko nepersonalizovana i potpuno otuđena od građana. I dalje nećemo imati bilo kakvu vezu između građana i izabranih odbornika, predsednika opština ili članova veća. I dalje građani neće znati ni kako im se zove predsednik gradske opštine.
Kampanje dolaze i prolaze, obećanja se nižu, godine prolaze, problemi ostaju i postaju sve dublji. Izbori na nivou gradskih opština ostaju besmisleni za građane kao i do sada. Za partije su bitni jer će se neki kadrovi smestiti u opštinske fotelje.
Autor: Boban Stojanović – Doktorand i saradnik u nastavi na FPN-u, istraživač, osnivač @nvoGAJP
Predizborna kampanja je vreme kada se daju nova,lepa i przna obećanja sa nadom da će razmrdati “neverne Tome”, kao glasače i izvesti ih na birališta, ali je to takodje i vreme kada mnoge stare ideje vaskrsnu u vidu feniksa ali se iste, brzinom munje, ugase jer ne uživaju podobnost stranačkih samozvanih visokosamohvaaljenih stranačkih stručnjaka sa kupljenom diplomom koji sebe zovu “Politička elita”, jer su iste, zbog ograničenih mentalnih i intelektualnih sposobnosti “elite” krajnje nerazumne i nepodobne. S obzirom da su stranke, ma kako se zvale i koju”ideologiju i ideju” propagirale, osnov i leglo organizovanog kriminala, korupcije , moralno_političke prostitucije iskazane u vidu stranačkih preletača, onda se jasno vidi opravdanost takvog njihovog ponašaanja jer u slučaju bilo kakve promene bili bi ugoženi teško stečeni interesi stranačkih podobnih starletana kao i njihove trenutne pozicije i privilegije.Upravo je to i glavni razlg maćehinskog odnosa grada prema opštinama, u kojem ni Zemun nije izuzetak jer ako bi se uradila bilo kakva promena proizvela bi turbulentna zbivanja u administraciji..Mngi gradski “funkcioneri” ostali bi razvlašćeni u odlučivanju, jer bi se odlučivanje prenelo na opštine, a samim tim ostali bi i bez koruptivne zarade koja se tako seli na nivo opštine.