Posle smrti cara Teodosija I (379–395) i podele Rimske imperije na dva dela, Sirmijum i njegova oblast našli su se, najpre, u sastavu Zapadnog rimskog carstva, ali već posle nekoliko decenija (426. ili 437. godine) vraćeni su Carigradu.
Istočnorimska vlast u ovim krajevima neće potrajati dugo. U velikim ravnicama severno od Dunava pojavili su se krajem IV veka novi narodi koji su dolazili iz južnoruskih stepa i daleke Centralne Azije. Nastalo je jedno novo razdoblje u istoriji, doba seobe naroda. U tome periodu odigrale su se korenite društveno-ekonomske i etničke promene ne samo u rimskoj Panoniji, već u svim delovima Evrope koji su bili zahvaćeni ovim migracionim pokretima.
U talasima seobe naroda Zapadno rimsko carstvo nestalo je zauvek, vitalnije i bolje organizovano Istočno carstvo je preživelo, ali i ono je prošlo kroz teška iskušenja i potrese. Botrebno je istaći da seoba naroda počinje prodorom Huna kroz „vratnice naroda” 375. rodine. Posmatrana sa stanovišta zapadnoevropske istorije, ona traje do kraja VI veka, odnosno do 568. godine, kad su Langobardi zauzeli severnu Italiju. Ako se pođe od naših istorijsko-geografskih okolnosti, seoba naroda traje sve do propasti Avarskoga kaganata oko 800. godine, pa i duže — do stvaranja prvih južnoslovenskih država i stabilizacije Ugarske u Panonskoj niziji.
HUNI, OSTROGOTI, HERULI I GEPIDI
H U N I su predstavljali savez tursko – mongolskih plemena centralnoazijskog porekla, organizovanih po principu mongolske nomadske horde, s dobro naoružanom lako pokretljivom konjicom, silne udarne snage. Njihova istorija na tlu Evrope počinje sa pokoravanjem Alana, koji pripadaju porodici Iranojezičkih naroda, i razbijanjem Gotskog plemenskog saveza u južnoruskim stepama. Sledeći potez bio je usmeren protiv Gepidske države, na teritoriji današnje Rumunije, koja se 418. godine takođe našla pod hunskom vlašću. Posle tih početnih uspeha nastaje period konsolidacije Hunske države u Panonskoj niziji i sve češćih upada Huna i njihovih saveznika na teritorije oba Carstva. Prestonica Huna preneta je u Potisje, današnji Banat i Bačka su već tada u njihovim rukama, a daljim pokretima ka zapadu Huni prelaze Dunav i oko 420. godine zauzimaju rimsku provinciju Valeriju.
Najveću moć dostigla je Hunska država za vlade Atile (434-453), jedne od najsnažnijih ličnosti toga vremena. Pošto je prvo skršio moć i uticaj klanskih vođa, Atila je stvorio snažnu centralizovanu vlast, koja se oslanjala na dvorsku hijerarhiju, u čijim redovima su najistaknutije položaje zauzimali kraljevi i vođe ranije pokorenih germanskih i drurih plemena. Time su bili stvoreni svi preduslovi za nove pohode i dalja teritorijalna proširenja. Udar je usledio munjevitom brzinom i bio je usmeren u pravcu Istočnog rimskog carstva. Odbrana na dunavskom limesu je slomljena 441. godine, te jedan za drugim padaju važni gradovi: Sirmijum, Viminacijum, Margum i Singidunum. Sudbinu Sirmijuma sigurno su delili i svi ostali gradovi y Rappopia Secunda, mada pisani istorijski izvori ne navode imena ostalih manjih gradova.
Od tada, pa sve do iznenadne Atiline smrti (453), teritorija Srema se nalazila pod hunskom vlašću. Kao tipična tvorevina stepskih nomada, koja je vezana za jaku ličnost svoga vladara, Hunska država se raspala odmah nakon Atiline smrti. Tome je doprinelo i stvaranje antihunske koalicije od potcinjenih germanskih naroda, koja je, s gepidskim kraljem Ardarikom na čelu, razbila vojsku Atilinih sinova na reci Nedao (možda rečica Nadela u južnom Banatu) 454. godine. Mada su Huni boravili u Sremu desetak godina, oni u arheološkom materijalu naše oblasti nisu ostavili značajnije tragove. Nekoliko kovinskih ogledala, ukrasni okovi, fibule i ukosnice u obliku stilizovanog cvrčka-cikade, i par jednostavnih ali karakterističnih pređica sa podrucja kastruma Burgenae, jedini su nalazi koji bi im se mogli pripisati, ali takve ukrase nosili su i Ostrogoti. S obzirom da ovi predmeti ne potiču iz sistematski istraženih grobova, već su svi slučajni nalazi, ne bi se, na osnovu njih, moglo tvrditi da se ovde radi o uništenom hunskom groblju. Posle propasti Hunske države u Sremu dolazi do značaj nih promena, ali istočnorimska vlast će biti obnovljena samo nominalno, jer su se 456. godine uz saglasnost cara Markijana u Panoniji naselili Ostrogoti u svojstvu saveznika s obzirom da su oni upravo grad Sirmijum odabrali za svoje glavno sedište, može se pretpostaviti da su tada prebivali i u najvažnijim utvrđenjima duž Dunava.
Na to ukazuju i arheološki nalazi istočnogotskog obeležja iz čitavog Srema, a s naše teritorije treba pomenuti dva značajna istočnogotska ženska groba iz ZEMUNA — grob s luksuznim srebrnim nakitom (iz Gradskog parka) i grob sa zlatnim minđušama i bisernom niskom (iz kruga biv. tvornice „Ivan Milutinović”) — i nekoliko manjih srebrnih lučnih fibula iz Novih Banovaca koje ukazuje na fizičko prisustvo Gota u kastrumu Burgenae. Ostrogoti su ostali u Sremu do 473. godine, a tada su, u težnji da steknu bogatije posede, krenuli ka istoku i naselili predeo oko grada Novae (Svištov u dan. Bugarskoj). Kad su Ostrogoti napustili teritoriju između Dunava i Save, u Srem su provalili Gepidi. Oni su posle oslobođenja od hunskog jarma stvorili prostranu državu severno od Dunava, na teritoriji biv. rimske provincije Dakije (uključujući tu i dan. Banat), a sada su nastojali da se nasele i na teritoriji Carstva. Međutim, ni ova situacija nije bila konačna. Podstaknuti od dvorskih krugova u Carigradu, Ostrogoti su pod vođstvom Teodorika iz kneževskog roda Amala krenuli 488. godine na svoj istorijski pohod ka Italiji, gde je jedan drugi germanski vođa, Skir Odoakar, bio prigrabio vlast. Krećući se duž Dunava preko gepidske teritorije, Ostrogoti su se u močvarama reke Vuke sukobili sa Gepidima i njihovim saveznicima Sarmatima, i tu odneli ubedljivu pobedu.
Pošto su prezimili u Sirmijumu, u proleće 489. odlaze ka zapadu, pobeđuju Odoakra i u Italiji osnivaju svoju kraljevinu sa sedištem u Raveni. Učvrstivši svoju vlast u Italiji, kralj Teodorik iz strateških razloga odlučuje da svojoj državi pripoji provinciju Rappopla Secunda u zbog toga već 504. stupa u rat s Gepidima i pobeđuje ih, a deo gepidskog stanovništva raseljava. Ova ponovna promena gospodara nad Sirmijumom i veliim delom Srema nije odgovarala željama vizantijskog dvora, što je dovelo do sukoba između vizantijske i ostrogotske vojske, ali pobedu odnosi gotski vojskovolja Gepid Mund. I pored neoepornog uspeha, Teodorik ne želi rat s Vizantijom, pa je 510. sklopljen mirovni ugovor. Po tome sporazumu Ostrogotima je pripao najveći deo Srema i grad Sirmijum, a Vizantija je zadržala manju teritoriju, i to istočni Srem, od grada Bassianae na istok, a to je, upravo, oblast kojom se ovde bavimo. U periodu od proterivanja Huna (454) pa do provale Avara (567), u kome je Pannonia Secunda bila naizmenično u posedu Ostrogota i Gepida, Basijanski region je ipak mogao imati nešto povoljniji položaj od ostalih delova Panonije.
On se nalazio u susedstvu vizantijske Mezije i jakog centra Singidunuma, a od 510. je u de facto bio u vizantijskom posedu. Pored strateških razloga, teritorija Basijana Bila je Vizantiji značajna i kao isturena oblast u kojoj se održalo ortodoksno hrišćanstvo, jer su zapadne krajeve držali Gepidi ili Ostrogoti, a oni su pripadali jeretičkoj arijanskoj crkvi. O Basijanama kao verskom centru govore i ostaci bazilike sa mozaicima, izgrađene krajem IV ili tokom V veka, koji su prilikom arheoloških iskopavanja (1882. i 1935.) otkriveni u tome gradu, a da je ovde neko vreme bilo i episkopsko sedište svedoči XI Novella vizantijskor cara Justinijana I, kojom se Basijanski region stavlja pod jurisdikciju arhiepiskopa Juѕtinianae Prime. Vrlo je verovatno da je samo deo starosedelačkog romanizovanog stanovništva preživeo burne događaje, koji su se odvijali tokom druge polovine V veka. Da bi popunio te praznine, car Anastasije je 512. godine oko Singidunuma i u Basijanskom regionu naselio germansko pleme Herula, koji su tada još bili pagani. Uskoro posle doseljenja Heruli su prešli na hrišćanstvo — njihov kralj Gretis i deo plemenskih prvaka pokršten je u Carigradu 528. godine, ali većina naroda prihvatila je arijansko učenje, zbog čega je među njima došlo do oštrih sukoba, gotovo do građanskog rata. Oko 3000 ratnika s porodicama napušta tada vizantijsku teritoriju i priključuje se Gepidima, sa kojima se postepeno stapaju.
Ostali su svoju sudbinu vezali za Vizantiju, u čijoj vojsci služe kao plaćenici i saveznici. Vizantijski pisac Prokopije, koji je iscrpno opisao sve ratove koje je vodio Justinijan I, govori o njihovoj hrabrosti I borbenosti, a posebno ističe njihovo učešlie u ratu protiv Ostrogota u Italiji, gde su bili u prvim borbenim redovima. Takvim životom oni su prebrzo iscrpli svoju živu snagu i već sredinom VI veka Heruli nestaju sa istorijske pozornice. Materijalna kultura Herula do danas nije mogla biti identifikovana ni na jednoj teritoriji za koju je istorijskim izvorima posvedečeno da su je nastanjivali, pa ni u istočnom Sremu. Vratimo se sada daljoj istoriji Ostrogota. Za razliku od drugih varvarskih osvajača, Teodorikova politika nije bila rušilačka, već prožeta težnjom da obnovi Zapadno rimsko carstvo, ali sada pod vođstvom Ostrogota. Da bi što jasnije podvukao legitimnost svora položaja, odnosno ideju da on osvojenim teritorijama upravlja u ime vizantijskog cara čiju vrhovnu vlast priznaje, Teodorik se u velikoj meri oslanjao na rimske tradicije i rimske institucije. Stoga je obnovio upravno-administrativni sistem — provincije, kojima sada upravljaju zvaničnici sa titulom somes. Sremska Panonija nazvana je tada Rapponia Sirmiepѕis, a njezin glavni centar i dalje ostaje Sirmijum. Veliku pažnju poklonio je ovaj energični vladar oživljavanju poljoprivrede, zanatstva i rudarstva, a posebno se starao o ustrojstvu pravednih sudova, kako za Rimljane tako i za svoje Ostrogote, i stabilnog poreskog sistema.
Ponovo je proradila i kovnica novca u Sirmijumu, verovatno već 504/505. godine. Monete Teodorika i njegovih naslednika podražavaju suvremeni vizantijski novac, čak se na aversu nalazio lik vizantijskog cara sa odnosnom legendom, dok je monogram gotskog kralja stavljan na revers. Novac kralja Teodorika nađen je i na našoj teritoriji, u kastrumu Burgenae, a po jednom manje pouzdanom podatku i u Taurunumu. U takvim povoljnim uslovima naši krajevi su mogli doživeti novi procvat, ali period relativnog mira trajao je isuviše kratko, jedva oko tri decenije. Mir sa Vizantijom bio je samo prividan, arijanski Goti bili su i ostali za Carstvo samo varvari i šizmatici. Posle smrti Teodorika (526) i dolaskom Justinijana I(527-565) na vizantijski presto politička situacija se naglo zaoštrava i uskoro prerasta u otvoren sukob. Rat između Vizantije i ostrogota vođen je sa promenljivom srećom punih dvadeset godina (535-555) i završio je potpunim uništenjem Ostrogotske države. Već na samom početku izbijanja neprijateljstava Ostrogoti su bili prinuđeni da svoju granicu povuku na liniju Drine i napuste Sremsku Panoniju. Vizantija nije stigla da interveniše u svoju korist, jer su Gepidi odmah prešli Dunav i zauzeli međurečje Dunav—Sava, prenevši svoju prestonicu takođe u Sirmijum. Odnosi između Gepidske države i Vizantijskog carstva bili su prilično složeni i oni pokazuju krivulju naizmeničnih uspona i padova.
U prvoj fazi ti odnosi su bili rotovo saveznički, ali postepeno dolazi do nesuglasica, prvenstveno oko posedovanja Srema i Sirmijuma, toga važnog regiona kojega se Carstvo de iure nikada nije ni odreklo. Situacija se još više zaoštrila zbog pljačkaških upada Gepida na teritoriju Carstva, pa je Carigradu više mahova energično protestovao i pretio represivnim merama. Da bi stvorio protutežu osnaženoj Gepidskoj državi, Justinijan I 546. sklapa savez s Langobardima, posle čega dolazi do prvih sukoba između Gepida i Langobarda. Kad je, posle dužeg ratovanja bez pravog pobednika, došlo do konačnog obračuna između Gepida, s jedne, i udruženih Langobarda i Avara, s druge strane, Vizantija je prividno zadržala status neutralnog posmatrača, ali su njene simpatije bile na strani Langobarda. Ishod te borbe je poznat — Gepidi su poraženi, a njihova država je 567. rodine zauvek uništena. Po socijalnoj strukturi i ekonomici Gepidi su se dosta razlikovali od Ostrogota. Iako su i Gepidi bili vrsni ratnici, oni su se u mnogo većoj meri od ostalih istočnogermanskih plemena bavili zemljoradnjom i stočarstvom, živeći u stalnim naseljima. Uz njihova sela formirale su se veće nekropole na kojima su dugi niz godina obavljali sahranjivanje, što kod Gota nije bio slučaj, jer su oni više bili vezani za gradski život, pa su svoje mrtve sahranjivali u manjim grupama unutar već postojećih grobalja. Najbolje istraženo gepidsko groblje u našoj oblasti nalazilo se na položaju „KORMADIN”, kod SURČINA.
Još pre prvog svetskog rata (1902-1905) otkopano je oko 50 grobova, ali bez potrebne naučne dokumentacije, a tokom sistematskih arheoloških iskopavanja (1956-1958) otkriveno je još 26 grobova s vrlo značajnim prilozima (nakit, oružje, keramičke i staklene posude, koštani češljevi i druri predmeti). Sudeći po relativno brojnim slučajnim nalazima, među njima i više primeraka novca gepidskog kralja Kunimunda, kovanog u Sirmijumu, jedno gepidsko groblje nalazilo se i na području kastruma Burgenae, a prilikom zemljanih radova u porti pravoslavne crkve u BELEGIŠU takođe su otkrivena dva gepidska ratnička rpoba s prilozima (kvplja, keramička posuda). Na području Taurunuma, možda u Gradskom parku, nađen je 1868. jedan germanski gvozdeni mač (spatha), pa se na osnovu cinjenice da se Ostroroti nisu sahranjivali s oružjem može zaključiti da on potiče iz uništenog repidskog ratničkog groba. Pojedini predmeti germanskog obeležja nađeni su u KUPINOVU i na obali Dunava uzvodno od ZEMUNA (lok. Beljarica i Kapela). Najznačajniji je, ipak, gepidski kneževski grob otkriven 1939. na položaju „Bekića salaš” blizu BATAJNICE.
To je bio konjanički grob s bogatim prilozima — koplje, štit, pancirna zaštita za vrat, mač (navodno sa zlatom okovanim koricama), gvozdene konjske žvale i keramička posuda. Najdragoceniji prilog iz tora groba je dobro očuvani šlem, sa tragovima pozlate i raznovrsnom ornamentikom. Takvi luksuzni šlemovi, nazvani u stručnoj literaturi tip „Baldenheim”, izrađivani su tokom VI veka u severnoj Italiji, a nosili su ih samo najistaknutiji germanski ratnici i članovi kraljevske porodice. Tako se može zaključiti da je oko 567. godine u ovom grobu bio sahranjen jedan od gepidskih prvaka. Naknadnim sondažnim iskopavanjima, koja su vršena u cilju provere lokaliteta (1959), konstatovano je da se na ovom položaju nalazila gepidska nekropola, ali veoma uništena.
VREME AVARSKE DOMINACIJE I DOSELJENJE SLOVENA (OD 567/568. DO KRAJA VIII BEKA)
Za propast Gepidske države veliki deo odgovornosti snosila je vizantijska politika, koja je podsticala varvarske narode jedne protiv drugih, da bi na taj način ostvarivala sopstvene ciljeve. U prvom trenutku je izgledalo da će Vizantija zaista i imati koristi od ovakvog ishoda neprijateljstava između Gepida i udruženih langobardsko-avarskih snaga, jer su se Sirmijum i Pannonia Secunda posle dužeg vremena ponovo našli u njenom posedu. Međutim, nestanak Gepidske države i odseljenje Lanrobarda u Italiju, koje je usledilo već 568. godine, sasvim je poremetilo ravnotežu snaga u Podunavlju. Umesto niza razjedinjenih germanskih plemena na severnim granicama Carstva nastala je jedna nova sila — AVARSKI KAGANAT.
Poslednce ovih promena Vizantija će uskoro iskusiti, jer će Avari tokom idućih decenija, pored sasanidske Persije, predstavljati najopasnijeg protivnika Carstva. Novi gospodari panonske nizije bili su ratničko-nomadski narod tursko-mongolskog porekla, srodan Hunima. Na svome putu iz Centralne Azije ka Podunavlju Avari su podjarmili, a zatim povukli sa sobom i druga turska, protobugarska i iranska plemena koja su potada živela na obalama Kaspnjskog i Crnog mora, a takođe i velike grupe Slovna. Zbog toga je etnička slika ove moćne političke formacije bila veoma heterogena, mada su svu vlast u svojim rukama držali avarski klanovi. Sposobni, lukavi i slavoljubivi vladar Avara, kagan Bajan, smatrao je da sve zemlje koje su ranije držali Gepidi bezuslovno moraju pripasti njemu. Posebno mu je bilo stalo do Srema i Sirmijuma, jer je on tačno ocenio da posedovati ovaj grad znači držati u rukama ključeve Balkana.
Dobro upoznat da se Vizantija nalazi u teškom stanju, jer je bila zapletena u rat s Persijom, Bajan je insistirao na predaji grada. Kad diplomatskim putem nije došao do cilja, upotrebio je lukavstvo i silu, i posle trogodišnje teške opsade Sirmijum je bio prinuđen da se 582. godine preda Avarima. Vizantijski pisac Menandar (Ehr. de legat. Fragm. 4) dosta opširno opisuje kaganove pripreme za opsadu grada, tok opsade i tragičnu sudbinu opsađenih, koji su bukvalno umirali od gladi, a zatim iseljavanje preživelih. Ovi događaji za naše krajeve znače konačni raskid sa antičkom civilizacij om. Posle pada Sirmijuma Pannonia Secunda je pala u ruke Avara, a put na Galkan bio je otvoren za Nova osvajanja i plačkaške pohode. Tada su Avari i njihovi saveznici bili najmoćniji I najekspanzivniji, naročito početkom VII veka, Posle svrgavanja cara Ivlavrikija i tokom haotične vlalavine uzurpatora Foke. Najveća opasnost nadvila se nad Vizantijom 626. godine, kad su Avari i mase Slovena, u savezu sa Persijancima, stegli obruč oko Carigrada, nastojeći da ga iznure opsadom i osvoje. Poraz pretrpljen pred Carigradom predstavlja prelomni datum u istoriji Kaganata, u njemu do lazi do niza značajnih promena – krvavog građanskog rata između Avara i Kutrigura, svrgavanja Bajanove dinastije, pobune Slovena i otcepljenja Bugara pod vođstvom kana Kuvrata. Do konsolidacije avarske države dolazi tek oko 660. godine, ali politika tzv. Drugog avarskog Kaganata sada js okrenuta ka zapadua što je Vizaitnji dopelo znatno olakšanje. Međutim, Balkan I donje Podunavlje bili su za Carstvo izgubljeni, jer su ga u međuvrsmenu masovno preplavula slovenska plemena, koja su se tu konačno naselila. Krajem VII i početkom VIII veka usledio je priliv novih noamadskih klanova u Panonsku niziju.
Na njihovo azijsko poreklo ukazuju arheološki nalazi i pojačane mongoloidne komponente u antropološkom materij alu, ali pisana svedočanstva o tim migracijama zasada nedostaju. Oslobođena avarske opasnosti, Vizantija prestaje da se interesuje za ono što se dešavalo severno od Dunava, pa vizantijski izvori Avare više ne pominju, a zapadni anali pretežno govore o događajima koji su se odvijali u drugoj polovini VIII veka. Zbog uplitanja u Bavarsko-franačke odnose Avari dolaze u sukob sa Franačkom državom, koja je veli duže vreme želela da se oslobodi ovog nepouzdanog i uvek nemirnog suseda. Sada je za to postojao i neposredan povod jer su Avari pružali podršku bavarskom vojvodi Tasilu. Do rata je došlo 791. godine. Posle višegodišnjih krvavih okršaja i privremenih primirja, Franci su zauzeli centralni avarski tabor — hring u srednjem Potisju, i potpuno uništili avarsku političku moć. Slom Karanata nije značio i nestanak avarske populacije iz Panonske nizije. Iako znatno proređen zbog teških gubitaka tokom borbi, a takođe i zbog povlačenja jednog dela stanovništva na slobodnu teritoriju istočno od Tise, preostali narod je nastavio da živi u svojim dotadašnjim naseljima.
U okvirima Franačke države, koja je tada obuhvatala i veći deo Srema, Avari su sve do 822. ili 828. zadržali vlastitu političku organizaciju – neku vrstu autonomije mada pod vrhovnom vlašću Franaka. Zadržali su I kagana, koji je zajedno sa veći delom svog naroda, prihvatio hrišćansku veru. O prisustvu Avara u Sremu i I isočnoj Slavoniji još i tokom prvih decenija I veka govore nekropole sa grobnim prіrlozima kasnoavarskog obeležja. Jedno takvo groblje otkriveno je u neosrednoj blizinii Zemuna, na lokalitetu „Kamendin”, u ZEMUN POLJU. Boravak Avara ostavio je u našim krajevima mnogo dubljeg traga od svih drugih varvarsih plemena tokom seobe naroda. U Srbiji do danas nisu otkriveni ostaci ni jednog avarskog sela, jer je taj ratnički narod bio u stalnom pokretu, baveći se nomadskim stočarstvom, pljačkom i izrabljivanjem pokorenog sedelačkog stanovništva, pa u prvo vreme nije ni stvarao stalna naselja, već je živeo u letnjim i zimskim logorima s lako pokretljivim šatorima—jurtama ili stambenim kolima. I pored toga nedostatka, materijalna kultura I običaji Avara su nam prilično dobro poznati na osnovu brojnih nekropola, koje su otkrivene i proučene širom Panonske nizije. Karakteristično je da su nekropole VI—VII veka uglavnom male, i da su vođe klanova sahranjivane u grobovima van nekropola.
Tek na prelazu iz VII u VIII i tokom VIII veka, kad su Avari postepeno prelazili na sedelački način života i počeli se baviti primitivnom zemljoradnjom, formiraju se velika groblja s više stotina, pa i hiljada sahranjenih. Avari su svoje ratnike sahranjivali s oružjem I bogato ukrašenim pojasom, koji je bio znak klanskog dostojanstva, a često i s konjem, koji je takođe bio bogato opremljen. Žene su nosile svoj nakit i sahranjivane su sa raznim predmetima iz svakodnevne upotrebe, a deca su, osim skromnijeg nakita, u grobu imala ponekad i neku igračku. Kao kultni prilozi u grobove sva tri pola stavljane su keramičke posude sa hranom ili mlekom (?) i delovi domaćih životinja, a u VIII veku češće i jaja peradi, što je bilo u skladu s njihovim specifičnim verovanjima u zagrobni život. U istočnom Sremu dobro su istražena dva avarska groblja: nekropola iz VII—VIII veka na položaju „BRDAŠICA” U VOJKI, s velikim brojem konjaničkih grobova, i nekropola iz punog VIII veka na lokalitetu ČAREVCI u NOVOM SLANKAMENU, u kojoj se ističu ratnički grobovi s lepim ukrasnim garniturama nomadskog pojasa. Jedna avarska nekropola iz VII—-VIII veka uništena je prilikom građenja aerodroma u BATAJNICI, a sudeći po brojnim slučajnim nalazima duž obale Dunava uzvodno od ZEMUNA pa do NOVIH BANOVACA, možemo zaključiti da su manja avarska groblja ili grupe grobova postojala i na tome sektoru.
Jedan ratnički grob iz VIII veka otkriven je 1960. na položaju JANDA kod SLANKAMENA, na putu za Krčedin. Par krupnih zlatnik minđuša iz kasnog VI unu početka VII veka nađen je još pre prvog svetskog rata u KRČEDINU (čuva se u Narodnom muzeju u Budimpešti), a pojedini kasnoavarski ukrasni predmeti nađeni su u STAROM SLANKAMENU i SURDUKU. Materijalni tragovi Slovena na našoj teritoriji doskora gotovo da i nisu postojali, sem jedne karakteristične ranoslovenske fibule iz NOVIH BANOVACA, koja se može datovati u VII vek. Tek nedavno je u BOLJEVCIMA otkriveno jedno slovensko naselje, po svemu sudeći iz VIII veka, čije je ispitivanje u toku. Takva naselja su u nas prilično retka I pošto je svaki novi podatak o životu Slovena posle doseljenja u naše krajeve dragocen, ova iskopavanja svakako treba nastaviti.
– Danica Dimitrijević –
